شگردهای زبانی لطیفه پردازی در لطایف الطوایف

لطیفه روایت طیبت آمیز داستان وار کوتاهی است که بر پیوند حلقه های واقعی و تصادفی استوار است و پایان بندی آن توأم با اوج، کمال و غافل گیری است که درک آن نیاز به هوشمندی و دقت دارد. لطیفه پردازی یک نوع شیوه بیان ادبی جهت ابلاغ مطالب انتقادی همراه با خنده و شوخی است. یکی از کتاب های ارزشمندی که مشحون از لطایف و طرایف طبقات مختلف جامعه است، لطایف الطّوایف اثر گرانسنگ فخرالدّین علی صفی است که در آن، مجموعه ای از لطیفه ها با شگردهای متعدّد لطیفه پردازی بیان شده است. با مطالعاتی که انجام گرفت، مشخّص شد استادان بزرگواری در زمینه طنز و طنزپردازی تحقیقاتی کرده و کتاب هایی نوشته اند. پایان نامه هایی نیز درباره این موضوع نوشته شده امّا تحقیقی به این گستردگی در مورد لطیفه پردازی و لطایف الطّوایف انجام نگرفته است. هدف از انجام این پژوهش، تبیین شگردهای زبانی لطیفه پردازی در لطایف الطّوایف و یافتن پر بسامد ترین شگردها بوده است. روش تحقیق، تحلیل محتوا و ابزار گردآوری اطّلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و فیش برداری بوده است. در نیتجه شگردهای زبانی زیر به دست آمد: آیات، ارسال المثل، استخدام، اسلوب الحکیم، ایجاز، ایهام، بذله، تجاهل العارف، تشبیه و استعاره، تعریض، جناس، حسن تعلیل، حسن طلب، حکایت لطیفه وار، دلیل عکس آوردن، طرد و عکس، کنایه، لغز، مراعات النّظیر، مطایبه، واقع گرایی. پر بسامد ترین شگرد در لطیفه ها، مطایبه بود. واژگان کلیدی: شگردهای زبانی، لطایف الطّوایف، فخرالدّین علی صفی